Latino/Numerali: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
m abuso delle maiuscole
Riga 3:
== I numerali: tipologia e declinazione ==
 
In latino gli aggettivi e avverbi numerali comprendono '''quattro categorie''':
 
* Aggettiviaggettivi '''cardinali''' (uno, due...).,
* Aggettiviaggettivi '''ordinali''' (primo, secondo...).,
* Aggettiviaggettivi '''distributivi''' (ad uno ad uno, due per ciascuno...).,
* Avverbiavverbi '''moltiplicativi''' (una volta, due volte...).
 
Per ricordare facilmente la differenza tra le varie categorie si può ricordare che gli aggettivi cardinali rispondono alla domanda '''Quotquot?''' "Quantiquanti?", gli aggettivi ordinali alla domanda '''Quotusquotus?''' "Inin che ordine?", gli Aggettiviaggettivi Distributividistributivi alla domanda '''Quoteniquoteni, ae, a?''' "Quantiquanti a testa?" mentre gli Avverbiavverbi Numeralinumerali a '''Quotiensquotiens?''' "Quantequante volte?".
 
In italiano, come nelle altre lingue moderne (francese, inglese, spagnolo), esistono invece solo due categorie che sono quelle dei cardinali e degli ordinali.
Riga 16:
Per quanto riguarda la '''declinazione''':
 
* Ii numerali cardinali indicanti centinaia (esempio ''duecenti, ae, a'' "200"), gli ordinali e i distributivi (il cui genitivo plurale può anche essere ''-um'' invece di ''-orum'') si declinano come gli aggettivi della prima classe.;
* Presentanopresentano una declinazione particolare, invece, i primi tra aggettivi numerali cardinali.
 
Modello: '''''unus, a, um''''', uno.
Riga 28:
|-
! Nom.
| Unusunus
| Unauna
| Unumunum
|-
! Gen.
| Unīusunīus
| Unīusunīus
| Unīusunīus
|-
! Dat.
| Uniuni
| Uniuni
| Uniuni
|-
! Acc.
| Unumunum
| Unamunam
| Unumunum
|-
! Voc.
| Uneune
| -
| -
|-
! Abl.
| Unouno
| Unauna
| Unouno
|}
 
Riga 67:
|-
! Nom.
| Duoduo
| Duaeduae
| Duoduo
|-
! Gen.
| Duorumduorum
| Duarumduarum
| Duorumduorum
|-
! Dat.
| Duobusduobus
| Duabusduabus
| Duobusduobus
|-
! Acc.
| Duosduos
| Duasduas
| Duosduos
|-
! Voc.
Riga 92:
|-
! Abl.
| Duobusduobus
| Duabusduabus
| Duobusduobus
|}
 
Riga 105:
|-
! Nom.
| Trestres
| Triatria
|-
! Gen.
| Triumtrium
| Triumtrium
|-
! Dat.
| Tribustribus
| Tribustribus
|-
! Acc.
| Trestres
| Triatria
|-
! Voc.
Riga 125:
|-
! Abl.
| Tribustribus
| Tribustribus
|}
 
Riga 150:
! 1
| I
| Unusunus, una, unum (uno)
| Primusprimus, a, um (primo)
| Singulisinguli, ae, a (ad uno, uno per ciascuno)
| Semelsemel (una volta)
|-
! 2
| II
| Duoduo, duae, duo
| Secundussecundus, a, um / alter, altera, um
| Binibini, ae, a
| Bisbis
|-
! 3
| III
| Trestres, tria
| Tertiustertius, a, um
| Terniterni (trini), ae, a
| Terter
|-
! 4
| IV
| quattuor
| Quattuor
| Quartusquartus
| quaterni
| Quaterni
| Quaterquater
|-
! 5
| V
| Quinquequinque
| Quintusquintus
| Quiniquini
| quinquies
| Quinquies
|-
! 6
| VI
| Sexsex
| Sextussextus
| Seniseni
| Sexiessexies
|-
! 7
| VII
| Septemseptem
| septimus
| Septimus
| Septenisepteni
| Septiessepties
|-
! 8
| VIII
| Octoocto
| Octavusoctavus
| Octonioctoni
| Octiesocties
|-
! 9
| IX
| Novemnovem
| Nonusnonus
| Noveninoveni
| Noviesnovies
|-
! 10
| X
| Decemdecem
| Decimusdecimus
| Deni
| Deciesdecies
|-
! 11
| XI
| Undecimundecim
| undecimus
| Undecimus
| Undeniundeni
| undecies
| Undecies
|-
! 12
| XII
| duodecim
| Duodecim
| duodecimus
| Duodecimus
| Duodeniduodeni
| duodecies
| Duodecies
|-
! 13
| XIII
| tredecim
| Tredecim
| Tertiustertius decimus
| Terniterni deni
| Terter decies
|-
! 14
| XIV
| quattuordecim
| Quattuordecim
| Quartusquartus decimus
| Quaterniquaterni deni
| Quaterquater decies
|-
! 15
| XV
| quindecim
| Quindecim
| Quintusquintus decimus
| Quiniquini deni
| quindecies
| Quindecies
|-
! 16
| XVI
| Sedecimsedecim
| Sextussextus decimus
| Seniseni deni
| sedecies
| Sedecies
|-
! 17
| XVII
| Septemseptem(n)decim
| Septimusseptimus decimus
| Septenisepteni deni
| Septiessepties decies
|-
! 18
| XVIII
| duodeviginti
| Duodeviginti
| duodevicesimus
| Duodevicesimus
| duodeviceni
| Duodeviceni
| Octiesocties decies
|-
! 19
| XIX
| undeviginti
| Undeviginti
| undevicesimus
| Undevicesimus
| undeviceni
| Undeviceni
| Noviesnovies decies
|-
! 20
| XX
| Vigintiviginti
| vicesimus
| Vicesimus
| Viceniviceni
| Viciesvicies
|-
! 21
| XXI
| Unusunus, a, um et viginti o viginti unus
| Unusunus et vicesimus o vicesimus primus
| Singulisinguli et viceni o viceni singuli
| Semelsemel et vicies o vicies semel
|-
! 24
| XXIV
| Vigintiviginti quattuor
| Vicesimusvicesimus quartus
| Viceniviceni quaterni
| Viciesvicies quater
|-
! 28
| XXVIII
| duodetriginta
| Duodetriginta
| duodetricesimus
| Duodetricesimus
| duodetriceni
| Duodetriceni
| duodetricies
| Duodetricies
|-
! 29
| XXIX
| undetriginta
| Undetriginta
| undetricesimus
| Undetricesimus
| undetriceni
| Undetriceni
| undetricies
| Undetricies
|-
! 30
| XXX
| triginta
| Triginta
| tricesimus
| Tricesimus
| Tricenitriceni
| Triciestricies
|-
! 40
| XL
| quadraginta
| Quadraginta
| quadragesimus
| Quadragesimus
| quadrageni
| Quadrageni
| quadragies
| Quadragies
|-
! 50
| L
| quinquaginta
| Quinquaginta
| quinquagesimus
| Quinquagesimus
| quinquageni
| Quinquageni
| quinquagies
| Qinquagies
|-
! 60
| LX
| sexaginta
| Sexaginta
| sexagesimus
| Sexagesimus
| sexageni
| Sexageni
| sexagies
| Sexagies
|-
! 70
| LXX
| septuaginta
| Septuaginta
| septuagesimus
| Septuagesimus
| septuageni
| Septuageni
| septuagies
| Septuagies
|-
! 80
| LXXX
| octoginta
| Octoginta
| octogesimus
| Octogesimus
| octogeni
| Octogeni
| octogies
| Octogies
|-
! 90
| XC
| nonaginta
| Nonaginta
| nonagesimus
| Nonagesimus
| nonageni
| Nonageni
| momagies
| Momagies
|-
! 100
| C
| Centumcentum
| centesimus
| Centesimus
| Centenicenteni
| Centiescenties
|-
! 200
| CC
| Ducentiducenti, ae, a
| duecentesimus
| Duecentesimus
| Duecenidueceni
| duecenties
| Duecenties
|-
! 300
| CCC
| Trecentitrecenti, ae, a
| trecentesimus
| Trecentesimus
| Trecenitreceni
| trecenties
| Trecenties
|-
! 400
| CD
| quadraginta
| Quadraginta
| quadrigentesimus
| Quadrigentesimus
| quadringeni
| Quadringeni
| quadringenties
| Quadringenties
|-
! 500
| D
| quingenti
| Quingenti
| quingentesimus
| Quingentesimus
| quingeni
| Quingeni
| quingenties
| Quingenties
|-
! 600
| DC
| sescenti
| Sescenti
| sescentesimus
| Sescentesimus
| Sescenisesceni
| sescenties
| Sescenties
|-
! 700
| DCC
| septigenti
| Septigenti
| septigentesimus
| Septigentesimus
| septigeni
| Septigeni
| septigenties
| Septigenties
|-
! 800
| DCCC
| octingenti
| Octingenti
| octingentesimus
| Octingentesimus
| octingeni
| Octingeni
| octingenties
| Octingenties
|-
! 900
| CM o DCCCC
| nongenti
| Nongenti
| nongentesimus
| Nongentesimus
| Nongeninongeni
| nongenties
| Nongenties
|-
! 1000
| M
| Millemille
| millesimus
| Millesimus
| Singulasingula milia
| Milliesmillies
|-
! 2000
| MM
| Duoduo milia
| Bisbis millesimus
| Binabina milia
| Bisbis milies
|-
! 9000
| <span style="border-top:1px solid black; padding:1px;">IX</span>
| Novemnovem milia
| Noviesnovies millesimus
| Novenanovena milia
| Noviesnovies milies
|-
! 100.000
| CCCIɔɔɔ o <span style="border-top:1px solid black; padding:1px;">C</span>
| Centumcentum milia
| Centiescenties millesimus
| Centenacentena milia
| Centiescenties milies
|-
! 800.000
| <span style="border:1px solid black; border-bottom:1px none black; padding:1px;">VIII</span>
| Octiesocties centum milia
| Octogiesoctogies millesimus
| Octiesocties centena milia
| Octiesocties centies milies
|-
! 1.000.000
| CCCCIɔɔɔɔ o <span style="border:1px solid black; border-bottom:1px none black; padding:1px;">X</span>
| Deciesdecies centum milia
| Deciesdecies centies millesimus
| Deciesdecies centena milia
| Deciesdecies centies milies
|-
! 2.000.000
| <span style="border:1px solid black; border-bottom:1px none black; padding:1px;">XX</span>
| Viciesvicies centum milia
| Viciesvicies centies millesimus
| Viciesvicies centena milia
| Viciesvicies centies milies
|}
 
Riga 515:
== Le ore, i giorni, i mesi, gli anni ==
 
Il Calendariocalendario Romanoromano, originariamente, era composto da dieci mesi. In seguito, con la Riforma attuata da Cesare che adeguava lo stesso al moto di rivoluzione della terra intorno al sole, nacque il calendario con dodici mesi che ancora oggi noi usiamo. I mesi sono:
* '''Ianuarius:''' Il nostro "Gennaio", era dedicato al dio ''Ianus'' "Giano" ed era di 31 giorni.
* '''Februarius:''' Il nostro "Febbraio", era il mese di espiazione (''februus'' "espiazione, purificazione") ed era di 28 anche se poteva essere bisestile (dal latino ''bisextus'' in quanto il giorno aggiunto era il 24 febbraio cioè il sesto giorno prima delle calende di marzo, dunque "due volte sesto") ogni quattro anni e quindi di 29 giorni.