Piemontese/Particelle pronominali ne-na

Particelle pronominali ne/na

Le particelle pronominali ne/na  equivalgono a "ëd sòn, ëd lòn, ëd costa, ëd costi, ëd coste, ëd col, ëd cola, ëd coj, ëd cole, ëd chiel, ëd chila, ëd lor" e possono riferirsi a persone e cose,

Ne/na corrispondono alla particella pronominale italiana ne.

• It l'has ëd moneda? No, in n'hai nen (it. non ne ho).
• Vàire dòlar ch'it l'has? Ancheuj in n'hai vintesinch.
• A l'ha vist n'ancident e a l'é stane bolversà.
• Carlin a l'ha ancontrà na bela fija e a l'é namorasne (carlino ha incontrato una bella fanciulla e se ne è innamorato).
• A l'ha contane 'd bele.

Come si può notare dagli esempi appena riportati anche la coppia dei pronomi ne e na non è affatto ridondante.

• ne si usa dopo il verbo
• na precede il verbo

Ne segue il verbo quando esso è all'infinito, all'imperativo, al gerundio e al participio passato (usato con o senza l'ausiliare).

• De sta fruta as na treuva daspërtut, ma mi i l'hai nen trovane.
• Tùit a parlo dë sport, a na parlo a la radio e i l'eve parlabe 'dcò vojàutri.
• Che bej pom: i na cato doi chilo. Ti it l'has catane?

In genere na si elide davanti ai verbi esse e avèj.

• Quand it seurte cata la sal përché ch'a-i na j'é 'd pì.
• Dë spetador a-i na j'ero quasi dosent.
• It n'has ëd ròba ambelessì?

Quando segue i pronomi verbali i oppure a si produce un rafforzamento del suono della n, fenomeno questo che dovrebbe essere rappresentato graficamente notando due n, una dopo il pronome verbale (in, an) e l'altra prima del verbo esse o avej.

• Vàire ch'in n'oma ancheuj?
• Ed ròba in n'avìo da vende.
• An n'avìo gnanca për lor, altro che dejne a j'àuti.

Usati con altri pronomi atoni, tanto na che ne seguono tutti questi altri pronomi.

• Tute le duminiche as na van an campagna.
• Ch'am na daga trè eto, për piasì.
• I l'oma vàire lìber e iv na prestoma dontrà.
• A-j na parla soens.
• A devo andesne ò a peulo stesne sì?
• A son d'esercissi grev, famne un ch'i vëdda.

Oltre ai valori appena segnalati, ne e na possono avere anche quello di avverbi corrispondenti a: da là, da col pòst.

• A l'ha vutà la man an sacòcia e a l'ha tirane fòra le viav.
• A l'é intrà 'n classe e a l'é surtine sùbit.
• Lor a van an cesa e chiel a na torna.

Bisogna anche ricordare che na e ne entrano a far parte di varie espressioni idiomatiche. Ad es.

A l'ha fane 'd tùit ij color (Ne ha fatte di tutti i colori).

I na peuss pì... (non ne posso più).

Di solito i pronomi riflessivi si uniscono al pronome verbale e precedono tutti i pronomi complemento atoni.

• As lo guarda.
• Im na vado.
• Iv je spete.
• As la studia.
• As na torna mincatant.
• na vëddo 'd tùit ij color.